Postcard Indonesia

Beste familie en vrienden,

Na grofweg vijf en een halve maand zit het buitenlandse avontuur er bijna op. De laatste werkweek is nu officieel een feit, hierna volgt nog een week ontspannen in Bogor en Jakarta en dan komt de vlucht op 31 juli wel erg dichtbij. Ondertussen is in het dorp op 7 Juli de Ramadan begonnen, een periode van vasten en reflectie, een ideaal moment om op de afgelopen maanden terug te kijken.

Want wat zal er straks gebeuren als er weer voet wordt gezet op Nederlands bodem, in het hypothetische scenario dat ik voor mezelf heb voorbereid gaat het ongeveer als volgt.

1. Cultuurschok op het gebied van kleding- Aangezien de zomer in Nederland nu toch gearriveerd zal zijn en ik hier in het dorp enkel vrouwen in hoofdoeken en lange jurken of spijkerbroeken heb gezien, zal de eerste rokjes dag of strandbezoek wel weer even omschakelen worden.

2. Westers eten dat smaakt als westers eten- Hoewel de Javaanse keuken genoeg variatie te bieden heeft en de pizza hut een aardige gooi doet naar een westerse pizza of pasta, is het toch niet hetzelfde. En op de één of andere manier heb ik een enorm verlangen naar een echte steenoven pizza. Is toch smakelijker dan hutspot.

3. Haast in het dagelijkse leven en punctualiteit- Het verkeer in Indonesië is een regelloos systeem waarin de enige vorm van regelmaat het gebruik van de claxon en doods verachtende inhaalmanoeuvres zijn. Wanneer men uit de auto stapt en verder gaat met het dagelijkse leven is die haast echter snel verdwenen. De eerste Indonesiër die op tijd komt op een afspraak moet ik nog tegenkomen (ik wens hier geen generalisatie te maken) en natuurlijk valt er wel wat voor te zeggen. Waarom stress en haast als je beter nog even rustig tien minuten kunt eten en dan richting je afspraak gaat. Door al het vet en de suiker mag er dan wel veel diabetes in Indonesië zijn, toch heb ik het gevoel dat er weinig gevallen van stress gerelateerde maagzweren zijn.

4. Weg sterrenstatus- Op de één of andere manier heb ik het gevoel dat terug in Nederland de mensen hun hoofd niet meer om zullen keren als ik voorbij loop. Geen gniffelende groepen meisjes en jonge vrouwen meer, te verlegen om wat te zeggen, maar hun vriendin aanstotend en wijzend als je voorbijloopt. Wat dat betreft zullen er waarschijnlijk ook geen onbekende personen meer in de bus zijn die om je nummer vragen en of je misschien hun huis wilt bezoeken en familie ontmoeten. Nee wat dat betreft zal ik in Nederland weer terugvallen in de anonimiteit, of het cliché van het vallen in een zwart gat volgt, zal nog moeten blijken.

5. Toegang tot nieuws- De afgelopen maanden heb ik voor een wereld die steeds verder globaliseert toch behoorlijk in een afgesloten bubbel geleefd. Nieuws over wat er verder in de wereld en Nederland gaande is, is aan me voorbijgegaan (afgezien van het onmisbare koningslied debacle). Mensen leven in het hier en nu van het bestaan en in het dorp krijg je het gevoel dat er nog vele generaties op dezelfde conservatieve manier op zullen groeien, wat ongetwijfeld niet het geval zal zijn. Eenmaal in de stad wordt je pas geconfronteerd met de brein spinnende ontwikkelingen en gekte kenmerkend voor hedendaagse Aziatische miljoenensteden.

6. Rookvrije ruimtes- Roken wordt steeds meer een zeldzaamheid in Nederland, wat leidt tot aangenaam klimaat in openbare ruimtes. Zo niet in Indonesië, als je een echte vent bent rook je. De video bilboards in de steden zijn niets meer dan een constante aaneenschakeling van verschillende sigaretten merken die je aanwijzen waarom een echte man rookt. De ene reclame maakt gebruik van een bergbeklimmer, de ander van een no-nonsens fotograaf te midden van rellen, allemaal maken zij hun eigen keuzes in het leven en daarom roken ze.

Goed laten we het voorgaande als initiële cultuurschok zien, kleine aanpassingsproblemen wellicht als ik weer terug ben, duurt hooguit één of twee weken. Maar wat blijft er daarna als volledig functionerende Hollander nog hangen van mijn tijd hier, wat is het gemis?

Wat vanaf dag één in het dorp meteen opviel is de enorme gemeenschapszin. Met een grotendeels afwezige overheid neemt de gemeenschap het zelf op zich om de weg te repareren (enkel om weer weggespoeld te worden door de eerstvolgende regenbui, maar goed). Een ander mooi voorbeeld was een restauratie van een moskee in Pangandaran, een oproep leek genoeg om zoveel mensen op te roepen dat je je bijna ging afvragen of er wel genoeg werk was voor iedereen. Bij een bruiloft chippen beiden families in, wat ook wel nodig is aangezien de kosten kunnen lopen tot 100 miljoen rupiah, zo’n 10.000 dollar. Door het gebrek aan een sociaal vangnet zorgen de kinderen voor de ouders. Ook voor een operatie dient de hele familie mee te betalen, aangezien de meeste Indonesiërs zich geen zorgverzekering kunnen veroorloven. Centraal in het dorp staat de moskee die met zijn luidsprekers de boeren van het land af roept en waar alle mannen zich voor het vrijdagmiddaggebed verzamelen gekleed in sarung en koveah.

Een ander aspect dat ik wellicht niet heel erg ga missen maar wel erg kan waarderen is een meeting ‘indonesische stijl’. Zo moest er voor het voetbaltoernooi het één en ander overlegd worden en kwamen de mannen bijeen. Sigaretten, koffie en koek werden verzorgd door de gastheer en men zat in een cirkel op de grond in de woonkamer. Meteen is het duidelijk hoe de verhoudingen in het dorp liggen, wie de personen met aanzien zijn. Wanneer zij spreken is dat met gewicht, en is iedereen stil afgezien van een goedkeurende brom en het knikken van het hoofd. Toch lijkt een heel officiële bijeenkomst niet mogelijk, er moet ook genoeg informeel gepraat en gelachen worden.

Tot zo ver het dorpsleven, hoe zit het met het leven in de stad? Vervuilend en ongezond is het klimaat daar zeker, maar het bruist ook van de energie. Elke centimeter wordt gebruikt door iemand om een winkel op te zetten of zijn waren op de grond uit te leggen. Vooral ringen lijken in de stad Garut populair. Afdingen is ook bijna overal mogelijk, als blanke kan je vaak toch het best maar voor 50% van het gevraagde bedrag gaan want wat er gevraagd wordt is soms ronduit belachelijk. Het is echter s’ nachts dat de stad pas echt tot zijn recht komt, omdat dan één van de belangrijkste aspecten van de Indonesische cultuur zijn intrede doet, eten! Overal langs de weg staan kleine voedselstandjes, voornamelijk snacks en kleinere maaltijden als nasi goreng. Deze worden afgewisseld met openlucht restaurants, waar men een variëteit aan maaltijden kan krijgen. Eén van mijn persoonlijke favoriete maaltijden is Mie Ayam, een noodlessoep met kip. Met stip op nummer één van de snacks is Martabak, een soort pannekoek met vulling naar keuze, persoonlijk favoriet is aardbei en chocola. In de grotere steden is ook een wat vrijere sfeer te vinden wat betreft kleding, iets wat vooral tot uiting komt in de nieuwe mega shopping malls zoals in Bandung.

Tussen de dorpen en de steden is echter ook nog genoeg te zien en dit is wat ik echt ga missen, het landschap! Net gearriveerd was ik toch een beetje teleurgesteld in hoe weinig natuur er nog over is in Java en nog steeds vind ik dit zonde. Het voornamelijk agrarische landschap heeft natuurlijk ook wel weer zijn charme en als je weet waar je moet zoeken is er ook nog natuur te vinden ( wat te denken van de loris apen die gewoon tussen en in de velden leven!). De kronkelende wegen door de bergen en valleien leveren werkelijk prachtige vergezichten op, ansichtkaarten op zich. Met een groep Indonesische vrienden op fotojacht in de auto richting de vliegende honden, Bob Dylan en Bob Marley op de achtergrond, de zon in de rug en de bergen om ons heen, ja dat was een gevoel van vrijheid die ik nog niet eerder gevoeld had! En wat te denken van het kleine maar toch prachtige nationale park in Pangandaran, na boven op de berg geklommen te hebben vlogen de bonte neushoornvogels in groepen over me heen en keerden de Javaanse langoeren terug naar hun slaapplaats springend van boom naar boom. En dit alles met het aangezicht van de stad en de toeristen op het strand in ons kielszog. De natuur kan dus nog wel degelijk bloeien in het aanzicht van menselijke ontwikkeling.

Met vriendelijke groet,

Mark